Wojna i okupacja – ważne pojęcia

(1919–2000); pisarz, krytyk literacki, dziennikarz, żołnierz; urodził się w Kielcach; pochodził ze spolonizowanej rodziny żydowskiej; w latach 1937–1939 studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim; debiutował reportażami; był współzałożycielem warszawskiej grupy konspiracyjnej Polska Ludowa Akcja Niepodległościowa; w listopadzie 1939 r. przedostał się do Lwowa; w marcu 1940 r. został aresztowany przez NKWD i oskarżony o szpiegostwo na rzecz Niemiec (z racji nazwiska); skazano go na 5 lat więzienia; w listopadzie 1940 r. – po pobytach w więzieniach w Witebsku, Leningradzie, Wołgogradzie – trafił do obozu pracy (łagru) w Jercewie koło Archangielska (na kanwie tych doświadczeń powstał Inny świat, wydany w Londynie w 1951 r.); zwolniono go z obozu w 1942 r. na mocy amnestii (układ Sikorski–Majski z 1941 r.); wstąpił do Armii Polskiej generała Andersa (uczestniczył m.in. w bitwie pod Monte Cassino); po zakończeniu wojny przeniósł się do Rzymu; był współzałożycielem Instytutu Literackiego we Francji oraz miesięcznika „Kultura” wydawanego początkowo w Rzymie, a następnie w Paryżu; w latach 1948–1952 przebywał w Londynie, później przeniósł się do Monachium, aż osiadł na stałe w Neapolu; krytykował komunizm, wspierał opozycję demokratyczną w Polsce; w latach 1957–1996 ponownie podjął współpracę z „Kulturą” jako włoski korespondent; w latach 90. współpracował z „Tygodnikiem Powszechnym”; w swojej twórczości podejmował zagadnienia zła, cierpienia, niesprawiedliwości, miłości; do 1988 r. jego utworów nie można było publikować w Polsce

(1921–1944); poeta tzw. pokolenia apokalipsy spełnionej (pokolenia Kolumbów – pisarzy urodzonych ok. roku 1920); pochodził z rodziny inteligenckiej; maturę zdał tuż przed wybuchem II wojny światowej, a na polonistykę wstąpił we wrześniu 1939 r. na tajny Uniwersytet Warszawski; debiutował w 1940 r. tomikami wierszy Zamknięty echem i Dwie miłości; publikował w pismach konspiracyjnych pod pseudonimem „Jan Bugaj”; w lipcu 1942 r. ożenił się z ukochaną Barbarą; był aktywnym żołnierzem Armii Krajowej – należał do harcerskich batalionów „Zośka” i „Parasol”; brał udział w powstaniu warszawskim – zginął 4 sierpnia na placu Teatralnym

(1922–1951); pisarz, poeta, publicysta należący do pokolenia Kolumbów; w latach 20. wraz z rodzicami i starszym bratem został wywieziony do Rosji z powodu dawnej przynależności ojca do Polskiej Organizacji Wojskowej (po powrocie do kraju w latach 30. rodzina osiedliła się w Warszawie); w 1940 r. ukończył gimnazjum na tajnych kompletach; studiował polonistykę na tajnym Uniwersytecie Warszawskim – tam poznał Marię Rundo, przyszłą żonę; w czasie okupacji pracował w firmie budowlanej; debiutował tomikiem Gdziekolwiek ziemia… w 1942 r., który wydał własnym nakładem za pomocą powielacza; w 1943 r. został aresztowany i wywieziony do obozu Auschwitz (kontynuował tam pisanie, czerpiąc z wątków osobistych; pełnił funkcję sanitariusza w szpitalu obozowym); od 1944 r. przewożono go do innych obozów, aż ostatecznie trafił do Dachau (wyzwolone przez Amerykanów 1 maja 1945 r.); po wojnie przebywał w Monachium, a do Polski wrócił w 1946 r.; w kraju współpracował z wieloma pismami; należał do grupy pisarzy wychwalających nowy ustrój (w 1948 r. wstąpił do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej); w latach 1949–1950 przebywał w Polskiej Misji Wojskowej w Berlinie jako nieoficjalny współpracownik wywiadu wojskowego; 2 lipca 1951 r. trafił do szpitala z objawami zatrucia, a dzień później zmarł (przyczyną śmierci było prawdopodobnie samobójstwo – pisarz był rozczarowany komunizmem, został zmuszony do złożenia samokrytyki z powodu napisania opowiadań obozowych; uwikłał się też w romans); jest autorem tomików wierszy (m.in. Gdziekolwiek ziemia…, Arkusz poetycki nr 2), opowiadań o tematyce obozowej (m.in. U nas, w Auschwitzu…; Ludzie, którzy szli; Proszę państwa do gazu)

(1922–1944); poeta, dramatopisarz, prozaik zaliczany do tzw. pokolenia Kolumbów (pisarzy urodzonych ok. roku 1920); urodził się w Warszawie w rodzinie robotniczej; we wrześniu 1939 r. zgłosił się do wojska, ale nie został przyjęty, bo uznano, że jest za młody; w 1941 r. zdał maturę i wstąpił na tajne komplety polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim; był współtwórcą i redaktorem konspiracyjnego miesięcznika literackiego „Sztuka i Naród” – publikował w nim wiersze, recenzje, artykuły pod pseudonimami „Karol Topornicki”, „Roman Oścień”, a także anonimowo; tam też debiutował wierszem Wczorajszemu opublikowanym w 1942 r.; w 1943 r. wydał w podziemiu tomik Widma, a w 1944 r. – Grom powszedni); w czasie okupacji niemieckiej brał udział w różnych akcjach propagandowych; w powstaniu warszawskim walczył na Starym Mieście; zginął w czasie walk, ale dokładna data i miejsce śmierci nie były znane (ustalono je po wojnie na podstawie ekshumacji zwłok); w swojej twórczości nawiązywał do liryki tyrtejskiej, poetyki katastrofizmu, twórczości poetów Drugiej Awangardy; jest autorem sztuki Homer i Orchideja