Pozytywizm – ważne pojęcia

pisarz, filozof, historyk, działacz społeczny; jeden z twórców założeń pozytywizmu warszawskiego; studiował w Szkole Głównej, Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim, Lipsku; publikował artykuły w „Przeglądzie Tygodniowym”, „Nowinach”; w 1902 r. założył tygodnik „Prawda”, w którym m.in. pisał felietony jako „Poseł Prawdy”; oprócz publicystyki tworzył też dramaty i nowele

miesięcznik literacko-naukowy wydawany w Warszawie w latach 1841–1914, uznany w pozytywizmie za konserwatywny; jego współpracownikiem był np. Piotr Chmielowski

(1847–1912); właśc. Aleksander Głowacki herbu Prus; pisarz i publicysta, działacz społeczny; autor modelowej powieści dojrzałego realizmu pt. Lalka, felietonów Kronika tygodniowa, licznych nowel i opowiadań; przedwcześnie osierocony, pozostawał pod opieką rodziny; kształcił się m.in. w Szkole Realnej w Lublinie, Siedlcach, kieleckim Męskim Gimnazjum Klasycznym, na Wydziale Matematyczno-Fizycznym Szkoły Głównej w Warszawie, w Instytucie Politechnicznym i Rolniczo-Leśnym w Puławach; wziął udział w powstaniu styczniowym, w którym został ranny; trafił do więzienia; dzięki pomocy ciotki uniknął zesłania na Syberię; z powodu trudności finansowych przerwał naukę, ale nie zaprzestał samokształcenia; prywatne życie Prusa było spokojne – w 1875 r. ożenił się z Oktawią Trembińską; mieszkał w Warszawie, ale często bywał w Nałęczowie; unikał podróży ze względu na agorafobię; w twórczości postulował zachowanie realizmu (jego brak zarzucał m.in. Trylogii H. Sienkiewicza)

(1841–1910); z domu Pawłowska; pisarka, autorka powieści, opowiadań, nowel, tekstów publicystycznych, listów; była dwukrotnie nominowana do Literackiej Nagrody Nobla; kształciła się w domu oraz na pensji w Warszawie, gdzie poznała Marię Konopnicką, z którą przyjaźniła się do końca życia; w wieku 17 lat za namową rodziców wyszła za mąż za Piotra Orzeszkę; prowadziła działalność charytatywną i oświatową zgodnie z postulatem pracy u podstaw; za pomoc powstańcom styczniowym (ukrywała m.in. ich przywódcę Romualda Traugutta) i działalność spiskową skonfiskowano majątek jej męża (Piotr został zesłany na Sybir); w 1869 r. małżeństwo zostało unieważnione, a Eliza sprzedała rodzinny majątek w Milewszczyźnie i przeprowadziła się do Grodna, gdzie rozwinęła działalność pisarską; tworzyła powieści tendencyjne (Marta) i powieści dojrzałego realizmu (Nad Niemnem), liczne nowele i opowiadania poruszające zagadnienia z kręgu zainteresowań pozytywistów (życie ubogich, los dzieci, podnoszenie poziomu edukacji; później też tematyka moralna i większy zwrot ku naturalizmowi); w 1894 r. wyszła za mąż za swojego przyjaciela Stanisława Nahorskiego (mąż niespodziewanie zmarł dwa lata później)

czasopismo o profilu naukowym, literackim i artystycznym wydawane w Warszawie w latach 1872–1905 (od 1898 r. jako „Niwa Polska”); jego współpracownikami byli m.in. Bolesław Prus, Eliza Orzeszkowa, Henryk Sienkiewicz; na łamach pisma ukazywały się programowe artykuły pozytywizmu warszawskiego (Piotr Chmielowski Utylitaryzm w literaturze, Praca organiczna; Eliza Orzeszkowa Listy o literaturze); po 1905 r. pismo z liberalnego stało się konserwatywne

(1848–1904); historyk literatury, encyklopedysta; kształcił się w Szkole Głównej Warszawskiej oraz tajnych kółkach; pracował jako profesor języka polskiego w gimnazjum męskim; współpracował z wieloma czasopismami; w latach 1882–1897 redaktor „Ateneum”; był patriotą i wielokrotnie wypowiadał się na tematy narodowe; zrezygnował ze stanowiska ze względu na konieczność prowadzenia zajęć po rosyjsku oraz zakaz wykładu literatury polskiego oświecenia i romantyzmu; w 1903 r. został kierownikiem Katedry Literatury Polskiej na uniwersytecie lwowskim; stworzył naukowe podstawy do badania literatury i zasady krytyki literackiej

(„Przegląd Tygodniowy Życia Społecznego, Literatury i Sztuk Pięknych”); czasopismo wydawane w Warszawie w latach 1866–1904 pod red. dziennikarza i encyklopedysty Adama Wiślickiego; miało propagować wiedzę naukową, rozpowszechniać kulturę i sztukę; na jego łamach debiutował m.in. Henryk Sienkiewicz recenzją spektaklu; redakcja opracowała i wydała trzy- oraz sześciotomową Podręczną encyklopedię powszechną

ilustrowane czasopismo kulturalno-społeczne, wydawane w latach 1859–1939 w Warszawie; było niezależne politycznie; oprócz tekstów pojawiały się w nim reprodukcje dzieł sztuki; na jego łamach publikował m.in. Henryk Sienkiewicz

czasopismo o profilu kulturalno-naukowym wydawane w latach 1876–1901; na jego łamach publikowali m.in. P. Chmielowski i J. Ochorowicz