Filozofia pozytywizmu

rozważania o rzeczach, zjawiskach niedostępnych zmysłom i poznaniu rozumowemu

pisarz, filozof, historyk, działacz społeczny; jeden z twórców założeń pozytywizmu warszawskiego; studiował w Szkole Głównej, Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim, Lipsku; publikował artykuły w „Przeglądzie Tygodniowym”, „Nowinach”; w 1902 r. założył tygodnik „Prawda”, w którym m.in. pisał felietony jako „Poseł Prawdy”; oprócz publicystyki tworzył też dramaty i nowele

[august komt] (1798–1857); francuski filozof, pozytywista; twórca terminu socjologia; autor sześciotomowego dzieła Kurs filozofii pozytywnej; postulował reformy w zakresie nauki, relacji społecznych i religii; zajmował się badaniem przedmiotów rzeczywistych (nieabstrakcyjnych), możliwych do poznania umysłem i użytecznych dla ogółu

[spenser] (1820–1903); angielski filozof i socjolog; pochodził z rodziny nauczycielskiej; był samoukiem (odmówił pójścia na uczelnię i nie chciał formalnej edukacji); w 1848 r. został redaktorem uznanego czasopisma ekonomicznego „The Economist”; dzięki spadkowi po wuju mógł poświęcić się pracy naukowej; jego konkluzje powstawały spontanicznie – nie czytał przemyśleń innych naukowców; programowo nie podjął się pracy na żadnym stanowisku uniwersyteckim; był zwolennikiem ewolucjonizmu i organicyzmu; chciał dokonać syntezy wiedzy z perspektywy ewolucji – efektem jego pracy było 10-tomowe dzieło System syntetycznej filozofii

[hipolit ten] (1828–1893); francuski filozof, historyk, teoretyk kultury; wykładowca akademicki; uważał, że historia rządzi się pewnymi prawami, podobnie jak nauki społeczne; interesował się literaturą

[dżon stiuart mil] (1806–1873); angielski filozof, ekonomista, politolog; początkowo był zwolennikiem utylitaryzmu i podejścia empirycznego, a także orędownikiem równości płci (wraz z żoną napisał Poddaństwo kobiet); na podstawie obserwacji m.in. rewolucji francuskiej zauważył, że demokracje mają tendencje do przeradzania się we władzę dyktatorską, która blokuje zmiany; uważał, że w konstytucji powinny zostać zagwarantowane podstawowe prawa chroniące jednostkę w razie rządów autorytarnych: wolność zgromadzeń, zrzeszania się i wygłaszania poglądów, równość dla mniejszości, a także opracowane mechanizmy niedopuszczające do skupiania władzy w jednym ręku (np. proporcjonalne wybory, niezależność stanowisk w administracji od wpływów politycznych, wolna konkurencja w gospodarce)

(1850–1917); psycholog, publicysta, naukowiec, filozof; studiował m.in. na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim, gdzie zdobył tytuł magistra filozofii, oraz na uniwersytecie w Lipsku, który ukończył ze stopniem doktora nauk filozoficznych; interesowały go zagadnienia hipnozy, telepatii; w Wiśle wybudował pensjonat (Ochorowiczówkę), w którym m.in. założył laboratorium psychologiczne; opracował teoretyczny model telewizji monochromatycznej, udoskonalił telefon, interesował się urządzeniami do transmisji fal radiowych; cieszył się sympatią i autorytetem pisarzy, m.in. B. Prusa, M. Konopnickiej

prąd umysłowy i ruch społeczny rozwijający się po upadku powstania styczniowego w myśl ideałów filozofii pozytywnej; do jego twórców i przedstawicieli należeli m.in.: A. Świętochowski, B. Prus, P. Chmielowski, J. Ochorowicz; spór ideologiczny „młodych” i „starych” odbywał się na łamach prasy (artykuły A. Wiślickiego Groch na ścianę i A. Świętochowskiego My i wy); zamiast walki zbrojnej postulowano czasowe zawieszenie broni i kultywowanie polskości poprzez rozwój społeczeństwa, krzewienie oświaty; poezja została wyparta przez prozę (zwłaszcza powieść), która lepiej służyła celom utylitarnym