Pozostało 96% treści
Zyskaj dostęp do setek lekcji przygotowanych przez ekspertów!
Wszystkie lekcje, fiszki, quizy, filmy i animacje są dostępne po zakupieniu subskrypcji.
W tej lekcji:
- kierunki artystyczne dwudziestolecia,
- architektura dwudziestolecia międzywojennego,
- film, teatr, muzyka w dwudziestoleciu.
Masz już dlaucznia.pl?
Zaloguj się
Miesięczny dostęp do wszystkich przedmiotów
- Dostęp do 9 przedmiotów
- Płatność co miesiąc
- Zrezygnuj kiedy chcesz!
Nie lubisz kupować kota w worku?
Sprawdź, jak wyglądają lekcje na Dla Ucznia
Dla Ucznia nauka zdalna liceum nauka zdalna portal
3:44
?
Co to znaczy?
komedia dell'arte
komedia ludowa, która narodziła się w XVI w. we Włoszech; wywodziła się z tradycji antycznych mimów i średniowiecznych wędrownych aktorów; ważnymi elementami były maska i kostium; charakterystyczne postacie, np. Arlekin
?
Co to znaczy?
Artur Nacht-Samborski
(1898–1974); polski malarz; pochodził z rodziny żydowskiej; studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, a także w Berlinie i Wiedniu; w latach 1924–1939 przebywał w Paryżu; w latach 1941–1942 był w lwowskim getcie, z którego przedostał się najpierw do Krakowa, później – do Warszawy, gdzie ukrywał się pod przybranym nazwiskiem; po wojnie pracował na uczelni artystycznej w Gdańsku oraz Warszawie; malował martwe natury, pejzaże, akty
?
Co to znaczy?
August Zamoyski
(1893–1970); polski rzeźbiarz; rzeźbiarstwa nauczył się w rodzinnej miejscowości, poznał też podstawy kowalstwa i stolarstwa; studiował za granicą (ekonomię w Szwajcarii, filozofię w Niemczech); po I wojnie światowej przebywał w Monachium, gdzie poznał Stanisława Przybyszewskiego i dzięki niemu nawiązał kontakt z poznańską ekspresjonistyczną grupą Bunt; wraz z Tytusem Czyżewskim, Leonem Chwistkiem i Witkacym utworzył grupę Ekspresjonistów Polskich (Formistów); od 1923 r. przebywał głównie we Francji, choć regularnie wracał do Zakopanego, gdzie miał pracownię; w 1929 r. był głównym organizatorem wystawy sztuki polskiej w Paryżu; w latach 1940–1955 mieszkał w Brazylii, a od 1955 r. żył i pracował we Francji; początkowo nawiązywał do ekspresjonizmu, kubizmu i futuryzmu, po 1924 r. nastąpił bardziej realistyczny okres w jego twórczości, a po nim czas deformacji, ekspresji, tematyki religijne
?
Co to znaczy?
Bauhaus
uczelnia artystyczno-rzemieślnicza w Weimarze utworzona w 1919 r. (później działająca w Dessau, a w latach 1932–1933 w Berlinie; ostatecznie została zamknięta przez nazistów w 1934 r. i już nigdy nie udało się jej reaktywować w dawnym formacie); nazwa uczelni bywa używana jako określenie kierunku architektonicznego w ramach stylu modernistycznego; twórcy Bauhausu (m.in. Walter Gropius) propagowali standaryzację, która wiązała się z wykorzystaniem możliwości techniki budowlanej, połączenia techniki ze sztuką, taśmowej produkcji przedmiotów; studenci przechodzili kurs wstępny, a następnie nabywali umiejętności praktycznych, m.in. obróbki metalu i drewna, rzeźby, malarstwa ściennego; idee Bauhausu: funkcjonalność; dobro człowieka ważniejsze niż wymogi estetyczne, ekologiczne; zniesienie podziału między architektem, artystą a rzemieślnikiem; architektura wpływa na działalność człowieka, oddaje też relacje między przyrodą, techniką a człowiekiem; elementy regionalne w architekturze; prefabrykaty i moduły; wychowanie przez sztukę
?
Co to znaczy?
Bertolt Brecht
(1898–1956); niemiecki pisarz, dramaturg, reżyser; jego twórczość ma charakter społeczny – pisarz występował w obronie robotników, biednych, atakował kapitalistów, potępiał wojny i mieszczaństwo; głosił poglądy marksistowskie; stworzył koncepcję teatru epickiego (walczył z iluzją teatru, chciał, aby widz się politycznie zadeklarował); jest autorem m.in. Opery za trzy grosze (adaptacja Opery żebraczej z 1728 r.), w której ukazał przestępczy charakter kapitalizmu
?
Co to znaczy?
De Stijl
[de steil] holenderska grupa artystyczna założona w 1917 r. przez Theo van Doesburga i Pieta Mondriana, działająca do 1931 r.; nazwa pochodzi od tytułu czasopisma; grupa propagowała m.in. neoplastycyzm (kierunek stworzony w latach 20. XX w. przez Mondriana – kompozycja linii pionowych i poziomych dzielących przestrzeń na kwadraty i prostokąty o barwach podstawowych i tzw. niekolorach: czerni, bieli, szarości); cechy stylu jej członków: prostokątność, stosowanie czystych barw, brak ozdobności
?
Co to znaczy?
Egon Schiele
[egon szile] (1890–1918); austriacki malarz i grafik tworzący w duchu secesji i ekspresjonizmu; pochodził z rodziny mieszczańskiej; po śmierci ojca opiekujący się Egonem wuj posłał go do wiedeńskiej szkoły, w której kiedyś uczył się m.in. Gustav Klimt; w 1907 r. Schiele poznał Klimta, który został jego patronem (organizował mu wystawy, kupował jego prace, wprowadził w artystyczny świat Wiednia); po trzecim roku studiów porzucił uczelnię i związał się z Grupą Nowej Sztuki; w życiu prywatnym wywoływał skandale, m.in. związkiem z 17-letnią modelką; w 1912 r. został oskarżony o uwiedzenie nieletniej i szerzenie pornografii – trafił do aresztu; w 1915 r. ożenił się z Edith Harms wbrew jej rodzinie; zmarł w wieku 28 lat wskutek epidemii grypy hiszpanki (trzy dni wcześniej zmarła jego ciężarna żona)
?
Co to znaczy?
Ernst Ludwig Kirchner
[ernst ludwiś kirśner] (1880–1938); niemiecki malarz i grafik ekspresjonistyczny, współzałożyciel grupy artystycznej Most; był synem chemika wykładającego na uniwersytecie; studiował architekturę w Dreźnie, a później malarstwo w Monachium (był pod wrażeniem art nouveau i drzeworytów Dürera); początkowo zajmował się drzeworytami; czerpał inspirację z van Gogha, Gauguina, Muncha, sztuki Afryki i wysp Pacyfiku; trudności finansowe skłoniły go do przeprowadzki do Berlina; po wybuchu I wojny światowej zaciągnął się jako ochotnik; w 1915 r. przeżył załamanie nerwowe – dostał urlop i trafił do sanatorium; w 1917 r. przeniósł się do Szwajcarii, cierpiał na depresję, uzależnił się od morfiny; w końcu po 1920 r. zaczął odnosić artystyczne sukcesy (pod pseudonimem pisał krytyczne recenzje swoich prac, co wpłynęło na ich rozpropagowanie; organizował też własne wystawy); skupił się też na wykreowaniu własnego wizerunku, co z czasem wzbudziło zainteresowanie publiczności; w czasie dominacji nazizmu usunięto jego prace z muzeów, ok. 600 dzieł zostało zniszczonych, co spowodowało załamanie i skłoniło malarza do samobójstwa
?
Co to znaczy?
Georges Braque
[żorż brak] (1882–1936); francuski malarz, grafik, rzeźbiarz, współtwórca kubizmu; początkowo kształcił się w Hawrze, później w Paryżu; tworzył dzieła neoimpresjonistyczne, fowistyczne, a pod wpływem Cézanne’a zaczął wykorzystywać geometryczne kształty; ściśle współpracował z Picassem, wypracowując założenia kubizmu; w czasie I wojny światowej został ranny; po wojnie odszedł od kubizmu na rzecz swobodniejszych form i eksperymentów; oprócz malarstwa i grafiki zajmował się także wystrojem wnętrz i dekoracjami
?
Co to znaczy?
Henryk Kuna
(1879–1945); polski rzeźbiarz żydowskiego pochodzenia; jeden z założycieli Stowarzyszenia Artystów Polskich „Rytm”; kształcił się m.in. w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie; w 1931 r. wygrał konkurs na projekt pomnika Adama Mickiewicza w Wilnie; od 1936 r. był profesorem rzeźby na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie; w 1945 r. został mianowany profesorem rzeźby na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, ale zmarł przed objęciem stanowiska; w swojej twórczości nawiązywał do Rodina, później zbliżył się do nurtu klasycystycznego
?
Co to znaczy?
Henryk Stażewski
(1894–1988); polski malarz awangardowy, konstruktywista; studiował w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych; był związany z Ekspresjonistami Polskimi (późniejszymi Formistami); udzielał się w grupach awangardowych; współtworzył warszawską Galerię Foksal; w swojej twórczości nawiązywał do awangardzistów holenderskich, m.in. do Pieta Mondriana
?
Co to znaczy?
Jan Cybis
(1897–1972); polski malarz, krytyk sztuki; po I wojnie światowej rozpoczął studia prawnicze, ale je porzucił; studiował m.in. we wrocławskiej Akademii Sztuki i Przemysłu Artystycznego, a także szkolił się w pracowniach Mehoffera, Pankiewicza; od 1924 r. mieszkał w Paryżu; w 1937 r. został redaktorem naczelnym „Głosu Plastyków”; po wojnie wykładał m.in. w Sopocie, a mieszkał w Warszawie; wykształcił własny styl (zróżnicowana kolorystyka, faktura, ekspresyjna plama) czerpiący z postimpresjonistów
?
Co to znaczy?
Joan Miró
[dżoan miro] (1893–1983); kataloński malarz, rzeźbiarz; był synem jubilera; uczył się księgowości i studiował jednocześnie sztukę; po dwóch latach pracy przeszedł załamanie nerwowe, a rodzina z niechęcią przystała na jego poświęcenie się sztuce; tworzył w różnych stylach (poznał Picassa i Kandinskiego); w 1924 r. dołączył do surrealistów, choć pozostawał na marginesie grupy; z czasem stworzył własny styl: żywe kolory, uproszczone formy, czerpanie z folkloru; zyskał światową sławę i rozgłos (w uznaniu jego zasług jedną z planetoid nazwano jego nazwiskiem); tworzył obrazy, rzeźby, gobeliny, ceramikę, grafiki
?
Co to znaczy?
Józef Czapski
(1896–1993); polski malarz, major Wojska Polskiego; pochodził z rodziny arystokratycznej; rozpoczął studia prawnicze w Petersburgu, a w 1918 r. zapisał się do warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych; brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej (został odznaczony Orderem Virtuti Militari); w latach 1921–1924 uczył się m.in. u Józefa Pankiewicza; w latach 1924–1931 przebywał z grupą kapistów w Paryżu; po powrocie do Polski zamieszkał w Warszawie; w czasie II wojny światowej dostał powołanie do służby wojskowej, ale już pod koniec września trafił do radzieckiej niewoli; zwolniony w 1941 r., zaciągnął się do armii Andersa (poszukiwał zaginionych oficerów – jak się okazało – ofiar zbrodni katyńskiej); brał udział w pracach komisji badającej zbrodnię katyńską (opisał swoje wspomnienia w książkach Wspomnienia starobielskie, Na nieludzkiej ziemi); współtworzył paryską „Kulturę” (od 1947 r. do śmierci mieszkał w siedzibie redakcji w Maisons-Laffitte); swoje prace prezentował głównie za granicą (w kraju nie był publikowany ani wystawiany); malował portrety, wnętrza, pejzaże, sceny z przedstawień; dążył do syntetycznego ujęcia przedmiotu i wydobycia związanego z nim dramatyzmu
?
Co to znaczy?
Juan Gris
[huan gris] (1887–1927); hiszpański malarz kubistyczny; od 1906 r. przebywał we Francji, gdzie miał bliski kontakt z Picassem; początkowo pracował jako rysownik, a od 1910 r. zajmował się malarstwem; malował martwe natury w spokojnej gamie barw; tworzył też scenografię
?
Co to znaczy?
Katarzyna Kobro
(1898–1951); polska rzeźbiarka awangardowa; wraz z mężem (Władysławem Strzemińskim) działała w grupach awangardowych; podejście Kobro do rzeźby opierało się na rezygnacji z pojmowania jej jako bryły i na uznaniu, że przestrzeń to coś jednorodnego; w jej pracach przestrzeń przenika się z bryłą, nie ma też jednego punktu centralnego
?
Co to znaczy?
Le Corbusier
[le korbuzje](1887–1965); właśc. Charles-Édouard Jeanneret-Gri; francuski architekt; twórca stylu modernistycznego; był synem zegarmistrza i pianistki; początkowo uczył się grawerunku, ale jeden z profesorów zainteresował go architekturą; fascynowały go secesja i działalność Arts and Crafts (ruch artystów tworzących przedmioty użytkowe); wiele podróżował po Europie, pracując u znanych architektów; w czasie I wojny światowej uczył się architektury w Szwajcarii; jako 29-latek zamieszkał w Paryżu, gdzie w 1917 r. otworzył swoją pracownię; na Wystawie Międzynarodowej w Paryżu w 1925 r. zachwycił projektem pawilonu wzorowanego na klasztornej celi; w 1922 r. opublikował pięć punktów architektury nowoczesnej (konstrukcja na słupach, otwarty plan, swobodna elewacja nie jako element nośny, poziome okna, ogród na płaskim dachu); po II wojnie otrzymywał wiele zleceń; w 1952 r. zbudował w Marsylii nowatorski wielorodzinny blok mieszkalny z ogrodem na dachu oraz licznymi przeszkleniami
?
Co to znaczy?
Leon Chwistek
(1884–1944); naukowiec, artysta, prozaik; jego ojciec był lekarzem uzdrowiskowym w Krynicy i Zakopanem, a matka – pianistką i malarką; dzieciństwo spędził w Zakopanem (przyjaźnił się z Witkacym, Bronisławem Malinowskim, Karolem Szymanowskim); ukończył gimnazjum w Krakowie; jako wolny słuchacz studiował na krakowskiej ASP u Józefa Mehoffera; na Uniwersytecie Jagiellońskim studiował filozofię, psychologię, matematykę; zdobył uprawnienia nauczyciela (uprawiał ten zawód z przerwami przez 20 lat); studia filozoficzne kontynuował w Getyndze; w Paryżu zetknął się z twórczością kubistów; w 1917 r. był czołowym teoretykiem krakowskich formistów; był jednym z założycieli Polskiego Towarzystwa Matematycznego; od 1922 r. wykładał matematykę dla przyrodników na UJ; w 1930 r. objął katedrę matematyki na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie; po wybuchu II wojny światowej pozostał na uczelni; przed wkroczeniem wojsk niemieckich ewakuował się w głąb Rosji; mieszkał w Tbilisi i Moskwie; działał w Związku Patriotów Polskich w ZSRR; zmarł koło Moskwy po długotrwałej chorobie, a jego prochy spoczęły w masowej mogile ofiar represji stalinowskich; w malarstwie uznawał spontaniczność; fascynowało go miasto
?
Co to znaczy?
Leon Schiller
[leon sziler] (1887–1954); polski reżyser, krytyk teatralny, scenarzysta, kompozytor; pochodził ze spolonizowanej rodziny żydowskiej z Galicji; studiował filozofię i polonistykę na UJ w Krakowie oraz na Sorbonie w Paryżu; zadebiutował jako piosenkarz w kabarecie Zielony Balonik w 1906 r., a jako reżyser w 1917 r. w Teatrze Polskim w Warszawie; współpracował z teatrami w Łodzi i we Lwowie – tu zasłynął z monumentalnych inscenizacji klasyki polskiej, m.in. Kordiana; od 1933 r. kierował wydziałem reżyserskim Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej; w czasie okupacji niemieckiej został aresztowany, a następnie trafił do obozu Auschwitz, skąd wykupiła go siostra; brał udział w powstaniu warszawskim – pod pseudonimem „Lambda” stworzył grupę aktorską Armii Krajowej; po II wojnie światowej był m.in. rektorem Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Łodzi, redaktorem naczelnym pisma „Teatr”, twórcą czasopisma „Pamiętnik Teatralny”; otrzymał wiele państwowych odznaczeń
?
Co to znaczy?
Ludwig Mies van der Rohe
[ludwiś mis fan der roe] (1886–1969); niemiecki architekt modernistyczny; uczył się zawodu murarza (jego ojciec był kamieniarzem i mistrzem budowlanym), pracował w biurze architektonicznym; już przed II wojną światową projektował nowatorskie wieżowce, domy prywatne, a także meble (m.in. tzw. krzesło barcelońskie); w 1937 r. wyjechał do USA, gdzie osiadł na stałe; był kierownikiem Szkoły Architektury w Chicago (zaprojektował kampus uczelni); w 1944 r. otrzymał amerykańskie obywatelstwo, a w 1963 r. Medal Wolności z rąk prezydenta Kennedy’ego; początkowo w swoich budynkach łączył zaawansowane możliwości techniczne z klasycyzmem, konstruktywizmem i osiągnięciami holenderskiej grupy De Stijl, później propagował minimalizm i prostotę (przeszklone wieżowce o stalowym szkielecie)
?
Co to znaczy?
Marc Chagall
[mark szagal] właśc. Mojsza Zacharowicz Szagałow; (1887–1985); malarz i grafik żydowskiego pochodzenia; urodził się w ubogiej rodzinie na Białorusi; pierwsze lekcje malarstwa pobierał u miejscowego nauczyciela; jako 19-latek wyjechał do Petersburga, gdzie mimo trudności finansowych i wynikających z pochodzenia uczęszczał do kilku szkół; w 1910 r. otrzymał stypendium i wyjechał do Paryża, gdzie obracał się wśród awangardzistów; w 1914 r. miał pierwszą wystawę prac w Berlinie; w latach 1914–1922 przebywał w Imperium Rosyjskim (ożenił się z Bellą Rosenfeld, w 1917 r. został komisarzem sztuk pięknych i założył Akademię Sztuk Pięknych w Witebsku); po wyjeździe z Rosji krótko przebywał w Berlinie, Polsce, aż w 1941 r. wyjechał do USA; w 1944 r. zmarła jego żona; na kilka lat związał się ze swoją gospodynią i mieszkał w Prowansji; w 1952 r. ożenił się z Valentine Brodsky, a w 1966 r. przeniósł do Saint-Paul de Vence; w swoich pracach sięgał do okresu dzieciństwa, folkloru żydowskiego
?
Co to znaczy?
Marcel Duchamp
[marsel diszam] (1887–1968); francuski malarz, rzeźbiarz, twórca filmowy, szachista, dadaista; pochodził z rodziny artystycznej; studiował w prywatnej szkole malarskiej Académie Julian; początkowo nawiązywał do fowistów, postimpresjonistów i kubistów; w 1913 r. porzucił tradycyjny warsztat malarza, stworzył termin ready made oznaczający gotowy przedmiot jako dzieło sztuki – najsłynniejszym jego dziełem tego typu jest Fontanna z 1917 r. (czyli pisuar); po stworzeniu w 1923 r. Panny młodej rozebranej... (Wielka szyba) porzucił sztukę dla gry w szachy; od lat 20. pracował w Stanach Zjednoczonych – zajmował się rzeźbą, różnymi instalacjami artystycznymi, wydał pod pseudonimem zbiór aforyzmów, tworzył powiedzonka opierające się na grach słownych; interesował się też muzyką
?
Co to znaczy?
Max Ernst
(1891–1976); niemiecki malarz, rzeźbiarz, grafik, pisarz; studiował filozofię w Bonn, poznał dzieła Freuda; został zwerbowany do wojska i brał udział w I wojnie światowej (został ranny); w Kolonii działał jako dadaista; uczestniczył w Międzynarodowych Targach Dada w 1920 r. w Berlinie, gdzie poznał André Bretona (francuski krytyk i teoretyk surrealizmu), który zorganizował wystawę jego prac w 1921 r. w Paryżu (Ernst na nią nie dotarł – nie otrzymał wizy); mieszkał m.in. w Paryżu, Stanach Zjednoczonych; w swoich wczesnych pracach inspirował się niemieckim ekspresjonizmem i postimpresjonizmem; stosował kolaże, wprowadził metodę frotażu (pocierania grafitem kartki położonej na różnych powierzchniach, aby oddać ich fakturę, np. drewna); interesował się malarstwem ściennym, tworzył ilustracje do książek; projektował dekoracje teatralne i filmowe
?
Co to znaczy?
Mieczysław Szczuka
(1898–1927); polski awangardowy artysta plastyk; zajmował się malarstwem, grafiką, rzeźbą, fotomontażem, filmem abstrakcyjnym, inscenizacją teatralną, projektami ilustracji, okładek książek, czasopism; sztukę utożsamiał z produkcją; głosił, że sztuka ma być użyteczna; propagował poglądy komunistyczne na łamach stworzonego przez siebie pisma „Dźwignia”; był taternikiem; zginął w czasie wspinaczki na Zamarłą Turnię
?
Co to znaczy?
Oskar Kokoschka
[oskar kokoszka] (1886–1980); austriacki malarz, poeta, grafik ekspresjonistyczny; współtwórca ekspresjonistycznego pisma „Der Sturm”; zaczął tworzyć jako nastolatek; początkowo jego mistrzem był Gustav Klimt; pod dużym wrażeniem van Gogha i architekta Adolfa Loosa zaczął tworzyć w duchu ekspresjonizmu; w kwietniu 1912 r. poznał Almę Mahler – po burzliwym związku i rozstaniu malarz zaciągnął się do wojska, walczył w czasie I wojny światowej w Galicji i na Ukrainie (na obu frontach odniósł poważne rany); po rekonwalescencji mieszkał w Dreźnie, gdzie przez cztery lata wykładał na Akademii Sztuk Pięknych; później podróżował po Europie; w 1933 r. zamierzał osiąść w Wiedniu, ale śmierć matki oraz wydarzenia polityczne zmusiły go do ucieczki do Pragi; w 1938 r. wyjechał do Wielkiej Brytanii – został uznany za zdrajcę, a jego dzieła usunięto z muzeów; w 1946 r. przyjął obywatelstwo brytyjskie (dopiero w 1978 r. ponownie przyjął obywatelstwo austriackie); po wojnie wystawiał prace w Szwajcarii – tam się osiedlił i zmarł
?
Co to znaczy?
Pablo Picasso
[pablo pikasso] (1881–1973); hiszpański malarz, rzeźbiarz, poeta, grafik; współtwórca kubizmu; talent artystyczny odkrył w malarzu jego ojciec, również rysownik; Picasso kształcił się w Hiszpanii, później w Paryżu, gdzie duży wpływ mieli na niego postimpresjoniści, a z Georges’em Brakiem stworzył kubizm (za manifest tego kierunku uważa się premierę Parady z librettem Jeana Cocteau, muzyką Erika Satiego oraz scenografią Picassa); po okresie błękitnym i różowym w początkach twórczości nastał czas poszukiwań; II wojnę światową malarz spędził w Paryżu, a po jej zakończeniu wstąpił do Francuskiej Partii Komunistycznej; w 1948 r. odwiedził Polskę (podarował Muzeum Narodowemu we Wrocławiu kolekcję ceramiki, rysunków); jego powojenna twórczość jest bardzo różnorodna i trudna do jednoznacznej klasyfikacji
?
Co to znaczy?
Piet Mondrian
[pit mąndrian] (1872–1944); holenderski malarz, współzałożyciel grupy De Stijl; jeden z prekursorów abstrakcjonizmu; pochodził z rodziny artystycznej (jego ojciec i wuj uczyli rysunku); zdobył uprawnienia nauczyciela rysunku, ale nie chciał pracować w tym zawodzie; udało mu się z pomocą finansową przyjaciela rodziny wstąpić na Akademię Sztuk Pięknych w Amsterdamie; na początku twórczości używał kontrastowych barw (czerwona z niebieską); w okresie paryskim są widoczne wpływy od kubizmu aż po abstrakcję (kompozycja umieszczona w centrum, wolne rogi płótna); w 1914 r. powrócił do Holandii z powodu choroby ojca, zatrzymała go tam I wojna światowa; w tym czasie chętnie malował morskie pejzaże, które sprowadzał do prostych linii; po 1919 r. przebywał w Paryżu i Londynie – w tym okresie powstały kompozycje z kwadratów i prostokątów rozdzielonych czarnymi liniami, z użyciem żółci, błękitu, czerwieni; po 1940 r. wyjechał do Nowego Jorku, gdzie pod wpływem miasta i muzyki afroamerykańskiej czarne linie zastąpił kolorowymi pasami, a później liniami z kolorowych kwadratów; jego prace zainspirowały architektów, projektantów mody, m.in. w 1965 r. Yves Saint Laurent zaprojektował kolekcję sukienek z motywami z obrazów Mondriana
?
Co to znaczy?
Rafał Malczewski
(1892–1965); polski malarz, rysownik, pisarz, felietonista, miłośnik Tatr; syn malarza Jacka Malczewskiego; przyjaźnił się z Witkacym, Kornelem Makuszyńskim, Karolem Szymanowskim; w latach międzywojennych był znanym malarzem (prezentował swoje prace na wielu wystawach krajowych i międzynarodowych; malował krajobrazy Tatr i Śląska); w latach 30. z powodu kłopotów finansowych sprzedał kolekcję obrazów ojca Muzeum Narodowemu w Warszawie; po wybuchu II wojny światowej uciekł z kraju – krótko przebywał w Paryżu, Portugalii, a następnie wyjechał do Brazylii i Kanady; po śmierci żony w 1953 r. ożenił się ze swoją wieloletnią partnerką Zofią Mikucką; pomimo tęknoty za krajem, górami i Zakopanem nie wrócił na stałe do Polski; w swoich pracach posługiwał się kilkoma podstawowymi barwami, co nadawało jego obrazom charakter twórczości dziecięcej
?
Co to znaczy?
René Magritte
[rene magrit] (1898–1967); belgijski malarz surrealista; jego ojciec był handlarzem; matka w 1912 r. popełniła samobójstwo (w pracach Magritte’a częsty motyw twarzy owiniętej materiałem); w 1915 r. rozpoczął studia w Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Brukseli (w tym mieście spędził niemal całe życie); w 1920 r. został powołany do wojska; po powrocie ożenił się; pracował w fabryce tapet, projektował reklamy dla domów mody; pod wpływem przyjaźni z Giorgio de Chirico zaczął malować obrazy metafizyczne, a później surrealistyczne; w latach 1927–1930 przebywał w Paryżu, gdzie utrzymywał kontakty z surrealistami; w jego pracach pojawiają się staranne, ale i zaskakujące zestawienia przedmiotów i postaci, co daje wrażenie nadrealizmu; zajmował się także projektowaniem dekoracji, fotografią
?
Co to znaczy?
Salvador Dalí
[salwador dali] (1904–1989); kataloński malarz surrealistyczny; już jako 14-latek z sukcesem wystawiał swoje obrazy; studiował w Królewskiej Akademii Sztuki w Madrycie, ale nie ukończył studiów (uważał, że jest lepiej wykształcony niż egzaminatorzy); w 1928 r. przeprowadził się do Paryża i wstąpił do grupy surrealistów (został z niej wykluczony w 1934 r. za popieranie faszyzmu); od 1929 r. zajmował się surrealizmem; duże znaczenie miało poznanie Gali (Helena Diakonova), z którą ożenił się w 1934 r. – była muzą, przyjaciółką, modelką i menadżerką malarza; artysta zyskał sławę i uznanie w Ameryce, Europie; inspirowały go psychologia i mistycyzm; projektował biżuterię dla Coco Chanel; w latach 70. XX w. zajął się organizowaniem własnego muzeum (zaprojektował je w 1974 r. w rodzinnym mieście Figueres, w miejscu ruin teatru zbombardowanego podczas wojny domowej); w maju 1983 r. namalował swój ostatni obraz – Jaskółczy ogon
?
Co to znaczy?
Stanisław Ignacy Witkiewicz (Witkacy)
(1885–1939); polski pisarz, malarz, filozof, dramaturg; syn Stanisława Witkiewicza (malarza i pisarza); z powodu choroby ojca rodzina przeniosła się do Zakopanego; maturę zdał eksternistycznie i wbrew woli ojca wstąpił na krakowską ASP (udzielał się w grupach artystycznych, podróżował m.in. do Paryża, romansował z aktorką Ireną Solską); po studiach zamieszkał w Zakopanem; w 1914 r. jego narzeczona Jadwiga Janczewska popełniła samobójstwo – obwiniano o to Witkacego; wraz z Bronisławem Malinowskim, jednym z nielicznych przyjaciół, którzy się od niego nie odwrócili, wyruszył na wyprawę naukową na Nową Gwineę – pogrążony w depresji, odłączył się od towarzyszy i wrócił do Europy w chwili, kiedy rozpoczęła się I wojna światowa (Witkacy uważał, że dzięki Rosji Polska odzyska niepodległość, więc zaciągnął się do armii Imperium Rosyjskiego); został ranny, a w 1917 r. zwolniony ze służby; był świadkiem rewolucji październikowej w Rosji; w 1918 r. wrócił do Polski; zaczął intensywnie tworzyć i pisać; stał się członkiem grupy Formistów; bywał popularną postacią w artystycznym świecie, choć uznawano go też za zbytniego ekscentryka; w 1923 r. ożenił się z Jadwigą Unrug, ale związek był bardzo burzliwy, choć przyjacielski (wieloletnia korespondencja małżonków mieszkających osobno); w 1925 r. zajął się działalnością portretową pod szyldem Firma Portretowa „S.I. Witkiewicz” (można było zamówić portret za z góry określoną kwotę); pod koniec lat 20. zajął się filozofią i krytyką literacką; po wybuchu II wojny światowej zgłosił się do wojska, ale ze względu na zdrowie i wiek nie został przyjęty do armii; po informacji o ataku Związku Radzieckiego na Polskę 17 września 1939 r. popełnił samobójstwo; artysta żył i tworzył w atmosferze skandalu – eksperymentował z narkotykami, uważano, że jego samobójstwo to mistyfikacja; stworzył teorię Czystej Formy; jest autorem sztuk teatralnych (np. Szewcy) i powieści (np. Pożegnanie jesieni, Nienasycenie), pism filozoficznych, obrazów olejnych, portretów, grafik
?
Co to znaczy?
Tamara Łempicka
(1898–1980); polska malarka; pochodziła z rodziny żydowskiej; jako osiemnastolatka wyszła za mąż; walczyła o uwolnienie męża aresztowanego przez bolszewików w czasie rewolucji październikowej; później małżonkowie zamieszkali w Paryżu – borykali się z trudnościami finansowymi, więc malarka zaczęła sprzedawać swoje obrazy i zyskała uznanie jako autorka wyidealizowanych portretów; Łempicka wdawała się w liczne romanse – mąż w 1927 r. wystąpił o rozwód; w 1933 r. wyszła za mąż za barona Kuffnera; na początku II wojny światowej małżeństwo wyjechało do USA (Kalifornia, Nowy Jork, Huston); w 1978 r. malarka przeniosła się do Meksyku, gdzie zmarła w 1980 r.; w jej pracach jest widoczny wpływ włoskich mistrzów renesansu, a także eksperymenty z kubizmem, szpachlą (w ostatnim okresie tworzyła dzieła monochromatyczne w beżach i brązach z rozmytymi konturami)
?
Co to znaczy?
Tadeusz Makowski
(1882–1932); polski malarz; studiował filologię klasyczną i polską na UJ, a także malarstwo na ASP w Krakowie (m.in. u Mehoffera); na przełomie roku 1908 i 1909 wyjechał do Paryża i pozostał tam do końca życia; uległ fascynacji kubizmem, od którego odszedł po II wojnie światowej; malował pejzaże z natury w duchu naiwnego realizmu; inspirował się malarstwem niderlandzkim, polską sztuką ludową i twórczo przekształcał te inspiracje; wypracował indywidualny styl metaforyczny; często uwieczniał dzieci w scenach wiejskich, teatralnych, karnawałowych
?
Co to znaczy?
Tadeusz Pruszkowski
(1888–1942); polski malarz, krytyk artystyczny; studiował w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie; po podróżach do Szwajcarii i Anglii powrócił do Warszawy; był współzałożycielem grupy plastycznej Młoda Sztuka; w 1915 r. wraz z innymi członkami grupy wstąpił do Legionów Polskich (stworzył liczne portrety dowódców i żołnierzy); po przejściu do rezerwy całkowicie poświęcił się malarstwu; nauczał malarstwa, jego pracownia przyciągała młodych twórców; organizował plenery artystyczne w Kazimierzu Dolnym; działał na uczelniach artystycznych i w różnych stowarzyszeniach; w trakcie wojny przebywał w Warszawie, gdzie został aresztowany przez gestapo; zginął w trakcie ucieczki podczas transportu; w swojej twórczości początkowo zajmował się tematyką historyczną, namalował wiele portretów znanych osób
?
Co to znaczy?
Tytus Czyżewski
(1880–1945); polski malarz, poeta, krytyk sztuki; pochodził z rodziny ziemiańskiej; studiował malarstwo w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie pod kierunkiem Józefa Mehoffera, Stanisława Wyspiańskiego, a dalej w Paryżu; był współzałożycielem grupy „Formiści”; publikował wiersze w „Jednodńuwce futurystów”; w latach 1922–1925 pracował w polskiej ambasadzie w Paryżu; w 1930 r. przeniósł się do Warszawy, gdzie przebywał w czasie okupacji; po powstaniu warszawskim przeniósł się do Krakowa, gdzie wkrótce zmarł; w swojej twórczości, zwłaszcza poetyckiej, pisał utwory futurystyczne, ale też nawiązujące do sztuki podhalańskiej
?
Co to znaczy?
Wassily Kandinsky
[wasili kandiński]; (1866–1944); rosyjski malarz, teoretyk sztuki, przedstawiciel abstrakcjonizmu; pochodził z rodziny zamożnych przedsiębiorców; w 1896 r. wyjechał do Monachium, aby poświęcić się malarstwu; studiował w Akademii Sztuk Pięknych; przez pięć lat podróżował po Europie; osiedlił się w Bawarii; założył grupy artystyczne Die Phalanx i Der Blaue Reiter; w czasie I wojny światowej przebywał w Szwajcarii, w 1914 r. wyruszył do Moskwy, a w 1921 r. wrócił do Niemiec, gdzie nauczał w Bauhausie; w 1933 r. przeniósł się do Francji, gdzie pozostał do końca życia; oprócz malarstwa zajmował się także pisarstwem (O duchowości w sztuce, Punkt i linia a płaszczyzna); uważał, że dzieło sztuki jest bramą do transcendencji
?
Co to znaczy?
Władysław Skoczylas
(1883–1934); polski malarz, grafik, rzeźbiarz; studiował malarstwo u Teodora Axentowicza i Leona Wyczółkowskiego; uczył się rzeźby, m.in. w Paryżu; był nauczycielem w Zakopiańskiej Szkole Rysunku Drzewnego, współtworzył Stowarzyszenie Artystów Polskich „Rytm”; charakterystyczny w jego pracach jest tzw. grzebyk Skoczylasa (zazębianie się czarnych linii z białymi)
?
Co to znaczy?
Władysław Strzemiński
(1893–1952); polski malarz konstruktywista; twórca teorii unizmu (stosowania w dziele malarskim tylko środków właściwych tej dziedzinie sztuki); walczył w I wojnie światowej; po wojnie studiował w Szkole Sztuk Pięknych w Moskwie, ale studiów nie ukończył; był asystentem w Szkole Sztuk Pięknych w Witebsku i szybko dał się poznać jako czołowy awangardzista; w 1922 r. wrócił z żoną (rzeźbiarka Katarzyna Kobro) do Polski; w 1931 r. zamieszkał w Łodzi, gdzie działał w Związku Polskich Artystów Plastyków; w czasie II wojny światowej zadeklarował obywatelstwo rosyjskie (było to przedmiotem postępowania sądowego); w 1945 r. został wykładowcą w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych, a w 1950 r. został stamtąd usunięty pod zarzutem nierespektowania doktryny realizmu socjalistycznego; rozpadło się jego małżeństwo, a on sam przez wykluczenie państwowe nie miał dochodów; zmarł na gruźlicę; w swoich pracach eliminował kolejne środki wyrazu, aż doszedł do dzieła jednolitego pod względem barwy i kompozycji (wyjątek stanowiła faktura); w architekturze eksperymentował z metodami matematycznymi (stałe proporcje, powtarzalność)
?
Co to znaczy?
Zbigniew Pronaszko
(1885–1958); polski malarz, rzeźbiarz, scenograf; rozpoczął studia w Szkole Sztuk Pięknych w Kijowie, a kontynuował je w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie; wykładowca akademicki; współzałożyciel grupy Formiści i awangardowego teatru Cricot, do którego projektował scenografię i kostiumy; był doceniany i wyróżniany (m.in. złoty medal na Międzynarodowej Wystawie „Sztuka i Technika” w Paryżu); był formistą i kolorystą; malował liczne portrety, martwe natury, pejzaże
?
Co to znaczy?
Zofia Stryjeńska
(1891–1976); polska malarka, graficzka, projektantka dekoracji; już jako młoda dziewczyna współpracowała z pismami ilustrowanymi; ukończyła Szkołę Sztuk Pięknych dla Kobiet Marii Niedzielskiej w Krakowie; przez rok pod fałszywą tożsamością mężczyzny studiowała w Monachium; w 1913 r. na łamach „Czasu” ukazało się pochlebne omówienie jej twórczości; artystka obracała się w kręgach krakowskiej cyganerii; w 1916 r. wyszła za mąż za Karola Stryjeńskiego, architekta i miłośnika Zakopanego, który wprowadził ją w krąg artystów i literatów; po rozwodzie przeniosła się do Warszawy; lata 30. były trudnym okresem w życiu malarki – nie miała zleceń, nie zabiegała o sławę, pozostawała poza grupami artystycznymi; dopiero pod koniec lat 30. została doceniona – m.in. uhonorowana Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski – i otrzymała kilka zleceń od rządu polskiego (m.in. dekoracje statków pasażerskich MS Batory i MS Piłsudski); w czasie II wojny światowej przebywała w Krakowie, a wraz z wkroczeniem Rosjan do Polski uciekła do Genewy (nie umiała odnaleźć się na emigracji); w swojej twórczości wykorzystywała motywy ludowe i wierzenia słowiańskie; wykonywała ilustracje, projektowała plakaty, dekoracje, zabawki
?
Co to znaczy?
Zygmunt Freud
[zygmunt frojd] (1856–1939); austriacki lekarz pochodzenia żydowskiego, neurolog, twórca psychoanalizy; pochodził z rodziny mieszczańskiej; już w gimnazjum interesował się naukami przyrodniczymi; w 1873 r. zaczął studia medyczne na Uniwersytecie Wiedeńskim, a po ich ukończeniu zajmował się zagadnieniem budowy komórkowej układu nerwowego; od 1882 r. pracował w Szpitalu Powszechnym w Wiedniu (badał znieczulające właściwości kokainy); w 1885 r. zyskał uprawnienia, aby prowadzić własną praktykę; w czasie pobytu w Paryżu zainteresował się hipnozą w leczeniu histerii; intrygowały go też związki między seksualnością a życiem psychicznym człowieka; metody paryskie stosował w swojej prywatnej praktyce; w 1902 r. otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a jego sława rosła; korespondował i współpracował z wieloma ówczesnymi specjalistami, m.in. Carlem Gustavem Jungiem (ostatecznie zerwali przyjaźń); psychoanaliza zyskała światowe uznanie (w 1910 r. powstało Międzynarodowe Towarzystwo Psychoanalityczne); najważniejsze dzieła: Objaśnianie marzeń sennych (marzenie senne jest fasadą utajonego pragnienia stłumionego przez cenzora), Psychopatologia życia codziennego (badania nad przejęzyczeniem, błędami), Trzy rozprawy z teorii seksualnej (życie seksualne sięga do wczesnego dzieciństwa), Wstęp do psychoanalizy (cykl wykładów), Kultura jako źródło cierpień (kultura to przymus narzucany przez innych)