Pedosfera (gleby na świecie)

ma dwa znaczenia:
1. jedna z powłok Ziemi, zbudowana ze skał,
2. element budowy wnętrza Ziemi – warstwa zbudowana ze skorupy ziemskiej oraz zewnętrznej części płaszcza górnego Ziemi.

wymywanie w głąb gleby związków mineralnych (np. związków żelaza) i organicznych (np. próchnicy). W wyniku tego procesu powstają 2 charakterystyczne poziomy glebowe:

• bardzo jasny i ubogi w substancje odżywcze poziom wymywania,
• niżej – ciemny poziom poziom wmywania, który tworzą związki mineralne i organiczne pochodzące z wyższych poziomów glebowych.

skała osadowa zbudowana z ziaren drobniejszych od piasku, głównie z minerałów ilastych (np.kaolinit, illit). Ił w połączeniu z wodą pęcznieje i staje się plastyczny. Kiedy wysycha, silnie się kurczy i pęka.

składnik organiczny gleby o ciemnobrązowej barwie. Powstaje ze szczątków roślin i zwierząt. Jest źródłem substancji odżywczych pobieranych przez rośliny.

proces glebotwórczy, który polega na rozkładzie krzemianów i glinokrzemianów (np. skaleni, miki). Podczas tego procesu zostają uwolnione związki żelaza i glinu oraz powstają wtórne minerały ilaste. Te produkty wraz z kwasami próchnicznymi tworzą otoczki wokół ziaren mineralnych w glebie, co nadaje jej charakterystyczne brunatne zabarwienie.

proces glebotwórczy, który polega na wymyciu z górnej części profilu glebowego cząsteczek iłu przez wsiąkającą wodę opadową bez ich wcześniejszego rozkładu. W efekcie w profilu glebowym powstaje jaśniejszy poziom wymywania, a pod nim – ciemniejszy poziom wmywania.

inaczej bogactwa naturalne; wszystkie użyteczne elementy środowiska przyrodniczego, które człowiek może pozyskiwać i wykorzystywać do produkcji lub bezpośredniego spożycia.

Zasoby naturalne dzieli się na:

• nieodnawialne, głównie surowce mineralne, np. węgiel kamienny, ropa naftowa, rudy metali,
• odnawialne, np. woda, promieniowanie słoneczne, wiatr, roślinność, zwierzęta.

średnio żyzna gleba, która powstaje:

• w miejscach porośniętych lasem liściastym,
• na podłożu zbudowanym z glin, piasków i pyłów.

W wyniku procesu płowienia (zob. wyjaśnienie terminu) drobniutkie cząstki iłu są wymywane w głąb gleby, dlatego w jej przekroju widać dwa charakterystyczne poziomy:

• jaśniejszy (płowy) poziom wymywania,
• ciemniejszy poziom wmywania.

Przy intensywnym nawożeniu gleby płowe dają wysokie plony. Uprawia się na nich m.in.: pszenicę, buraki cukrowe, rzepak, owoce i warzywa.

średnio żyzna gleba, która powstaje:

• w miejscach porośniętym lasem liściastym,
• na podłożu zbudowanym z glin, piasków i pyłów.

W wyniku procesu brunatnienia (zob. wyjaśnienie terminu) w profilu glebowym powstaje charakterystyczny poziom brunatnienia.
Przy intensywnym nawożeniu gleby brunatne dają wysokie plony. Uprawia się na nich m.in.: pszenicę, buraki cukrowe, rzepak, tytoń, owoce i warzywa.

gleba mało żyzna, o niewielkiej zawartości próchnicy. Powstaje:

• w miejscach porośniętych lasami iglastymi,
• na podłożu zbudowanym z piasków.

W wyniku procesu bielicowania (zob. wyjaśnienie terminu) w przekroju gleby powstają dwa charakterystyczne poziomy:

• bardzo jasny poziom wymywania,
• rdzawy lub brązowy poziom wmywania.

Gleby bielicowe wymagają intensywnego nawożenia. Uprawia się na nich rośliny o niewielkich wymaganiach glebowych, m.in.: żyto, owies, jęczmień, ziemniaki.

bardzo żyzna gleba o dużej zawartości próchnicy i grubym poziomie próchnicznym. Powstaje:

• na obszarach porośniętych roślinnością trawiastą,
• na podłożu zbudowanym z lessu.

Czarnoziemy nie wymagają intensywnego nawożenia, ale są bardzo podatne na erozję. Uprawia się na nich rośliny o dużych wymaganiach glebowych, m.in.: pszenicę, buraki cukrowe, tytoń, proso, sorgo.

żyzna gleba, zasobna w próchnicę. Powstaje na podłożu zbudowanym z:

• wapieni,
• dolomitów,
• kredy,
• gipsów.

Rędziny są trudne w uprawie, ponieważ płytko pod powierzchnią znajduje się dużo odłamków skalnych. Na rędzinach uprawia się m.in.: pszenicę, żyto, ziemniaki.

żyzna gleba, która występuje w dolinach i deltach rzek. Powstaje z osadów rzecznych bogatych w substancje odżywcze, m.in.:

• mułów,
• piasków,
• żwirów.

Mady często wymagają osuszania. Uprawia się na nich rośliny o dużych wymaganiach glebowych, m.in.: pszenicę, buraki cukrowe, rzepak, kukurydzę.

gleba mało żyzna, o bardzo małej zawartości próchnicy. Powstaje:

• na laterytach (to skały składające się ze zlepionych drobniutkich ziaren iłu, głównie związków glinu i żelaza),
• pod wiecznie zielonymi lasami równikowymi.

Wskutek silnego przemywania przez obfite opady poziom próchniczny jest bardzo cienki. Duża zawartość związków glinu i żelaza nadaje glebie ferralitowej ceglastoczerwoną barwę.

Gleby ferralitowe są trudne w uprawie. Uprawia się na nich m.in.: proso, sorgo, maniok, bataty, kukurydzę, cytrusy i kawę.