Postać Zygmunta III Wazy
Zygmunt III Waza był synem króla Szwecji Jana III Wazy i Katarzyny Jagiellonki.- W 1587 r. został królem Polski.
- Po śmierci swojego ojca objął rządy w Szwecji w latach 1592–1599.
- Był dwukrotnie żonaty – obie żony, Anna i Konstancja, pochodziły z rodu Habsburgów.
- Dwóch jego synów zasiadało na polskim tronie – Władysław IV Waza i Jan Kazimierz Waza.
Panowanie Zygmunta III Wazy
Po śmierci Stefana Batorego w 1586 r. po raz kolejny w Rzeczypospolitej ogłoszono bezkrólewie.- Podczas wolnej elekcji w 1587 r. doszło do podwójnego wyboru:
- magnateria, wyższe duchowieństwo i zwolennicy rodu Zborowskich ogłosili swoim władcą arcyksięcia Maksymiliana III Habsburga,
- szlachta skupiona wokół Jana Zamojskiego i Anna Jagiellonka (ciotka Wazy) poparła Zygmunta Wazę.
- Waza jako pierwszy został koronowany w Krakowie na nowego króla.
- W bitwie pod Byczyną w 1588 r. stronicy szwedzkiego królewicza pokonali siły Maksymiliana III, który musiał zrezygnować z polskiego tronu.
- W latach 1592–1599 Zygmunt III Waza był również szwedzkim królem. W tym czasie obowiązywała unia personalna Rzeczypospolitej ze Szwecją.
Polityka wewnętrzna
Panowanie Zygmunta III Wazy w Rzeczypospolitej trwało aż 45 lat.- Nowy król Polski na początku swoich rządów popadł w konflikt z Janem Zamojskim posiadającym dużą władzę w państwie.
- Władca prowadził potajemne rokowania z Habsburgami dotyczące m.in. zrezygnowania z władzy w Rzeczypospolitej na rzecz Ernesta Habsburga. Zaogniło to konflikt z Zamojskim.
- W 1592 r. odbył się sejm inkwizycyjny, który miał sądzić króla za tajne kontakty z Habsburgami. Ostatecznie nie zapadły na nim żadne postanowienia, ale władca pogodził się z Janem Zamojskim.
- W 1596 r. Zygmunt III Waza przeniósł swój dwór i urzędy z Krakowa do Warszawy.
- Pod koniec XVI w. wybuchały pierwsze powstania kozackie w Rzeczypospolitej, które były krwawo tłumione.
- Na początku XVII w. doszło do kolejnego sporu między zwolennikami króla (regalistami), a jego przeciwnikami (popularystami), na czele których stał Jan Zamojski, a po jego śmierci – Mikołaj Zebrzydowski.
- Przyczyny nowego konfliktu z monarchą:
- dążenie Zygmunta III Wazy do wzmocnienia swojej władzy,
- utrzymywanie przez władcę bliskich relacji z Habsburgami,
- wspieranie przez króla kontrreformacji w kraju.
- W 1606 r. sejm odrzucił plany reform Zygmunta III Wazy. W tym samym roku doszło do rokoszu Zebrzydowskiego, czyli buntu szlachty pod wodzą Mikołaja Zebrzydowskiego przeciwko władcy.
- W 1607 r. odbyła się bitwa pod Guzowem, zakończona zwycięstwem sił królewskich. Zawarto ugodę – rokoszanie okazali pokorę wobec władcy, który zaniechał realizacji swoich planów.
Polityka zewnętrzna
Rządy Zygmunta III Wazy w polityce zagranicznej to okres częstych wojen.- Wojna ze Szwecją:
- konflikt wybuchł w końcu XVI w.,
- przyczyny: dążenie Zygmunta III Wazy do odzyskania szwedzkiej korony po jego detronizacji w 1599 r., przyłączenie Estonii do Rzeczypospolitej,
- w I połowie XVII w. działania militarne były prowadzone głównie na obszarze Inflant i Prus Królewskich,
- w 1625 r. Szwedzi zdobyli całe Inflanty,
- w czasie wojny obie strony często zawierały rozejmy np. w Starym Targu (Altmarku) w 1629 r. Wtedy Szwecja zachowała Inflanty i prawie wszystkie porty w Prusach Królewskich i Książęcych.
- Wojna z państwem moskiewskim:
- w 1604 r. rozpoczęły się dymitriady, które były popierane przez Zygmunta III Wazę,
- w latach 1609–1619 Rzeczpospolita prowadziła wojnę z państwem moskiewskim,
- głównym powodem konfliktu było zawarcie przez Moskwę sojuszu ze Szwecją,
- w 1610 r. siły polsko-litewskie zdobyły Moskwę, którą utrzymano do 1612 r. W tym czasie pojawiła się możliwość osadzenia na tronie moskiewskim syna polskiego króla – Władysława Wazę,
- w 1617 r. odbyła się nieudana wyprawa wojenna w celu ponownego zajęcia Moskwy,
- w 1619 r. zawarto rozejm w Dywilinie – polska strona uzyskała ziemię smoleńską, siewierską i czernihowską. Terytorium Rzeczypospolitej osiągnęło wtedy prawie 1 mln km2.
- Wojna z Turcją (1620–1621):
- głównymi przyczynami konfliktu była:
- ingerencja Polaków w obsadzenie tronu hospodara w Mołdawii (lenno tureckie),
- pomoc udzielana Habsburgom (wrogowie Turcji) przez Zygmunta III Wazę w czasie wojny trzydziestoletniej,
- w 1620 r. siły Rzeczypospolitej poniosły klęskę w bitwie pod Cecorą,
- w 1621 r. odparto ataki sił tureckich pod Chocimiem.
- wojnę zakończył pokój hetmański, który nie przewidywał żadnych zmian terytorialnych. W 1624 r. został potwierdzony pokojem wieczystym.
- głównymi przyczynami konfliktu była:
Czy ta lekcja była pomocna?
?
Co to znaczy?
unia personalna
związek państw, które połączyła osoba wspólnego monarchy; państwa te zachowywały odrębność polityczną i ustrojową
?
Co to znaczy?
rokosz
bunt lub zbrojne powstanie szlachty skierowane przeciwko władcy
?
Co to znaczy?
dymitriady
nazwa zbrojnych interwencji części polskich magnatów w Carstwie Rosyjskim w latach 1604–1609; celem było zapewnienie moskiewskiego tronu osobom, które uznawano za syna Iwana Groźnego
?
Co to znaczy?
hospodar
tytuł, którym określano władców Mołdawii i Wołoszczyzny